نام انگلیسی: Be like Others
شبیه دیگران باش یا ترنسکشوال در ایران مستندی است به کارگردانی طناز عشاقیان که در سال ۲۰۰۸ درباره ترنسکشوالیسم در ایران ساخته شد. این مستند در جشنواره فیلم ساندنس و جشنواره فیلم برلین به نمایش گذاشته شد و برنده ۳ جایزه از این جشنواره شد.
طناز عشاقیان یک ایرانی مقیم امریکا و یک کارگردان است. وی پس از خواندن مقاله‌ای در نیویورک تایمز درباره قانونی بودن تغییر جنسیت در ایران، شگفت زده شد و ایده ساخت این مستند به ذهنش رسید. وی برای تامین سرمایه ساخت این مستند اقدام کرد ولی ناموفق بود. عشاقیان پس از تماس با روزنامه نگار انگلیسی که این مقاله را نوشته بود شماره دکتر بهرام میرجلالی و اقای کریمی نیا در تهران را از وی گرفت. عشاقیان راهی ایران شده و در معروفترین کلینیک تغییر جنسیت در ان زمان با خانواده‌ها و افراد مایل به تغییر جنسیت مصاحبه کرد تا سوژه‌های مناسب خود را پیدا کند. او متوجه شد ترنسکشوال‌های زن به مرد در زندگی خود پس از تغییر جنسیت موفق‌تر هستند و هیچ میلی به همکاری در ساخت این مستند ندارند زیرا از این که با این مستند به عنوان ترنسکشوال معرفی شوند، در زندگی شخصی خود ناراحت بودند.
مستند شبیه دیگران باش به مشکلات و مسائل ۲ فرد به نام‌های علی اصغر و انوش است. علی اصغر یک فرد ۲۴ ساله‌است که از رفتار دیگران با خود به ستوه امده و برای تغییر جنسیت به کلینیک میرداماد و دکتر میرجلالی مراجعه کرده‌است. وی هیچ علاقه‌ای به تغییر جنسیت ندارد و این کار را تنها به خاطر فشار اجتماعی انجام می‌دهد. خانواده علی اصغر وی را طرد کرده‌اند و علی اصغر پس ملاقات با ویدا (ترنسکشوال تازه عمل کرده) به کلینیک دکتر میرجلالی راهنمایی می‌شود. پس ازتغییر جنسیت نام نگار را برای خود انتخاب می‌کند و از خانواده طرد می‌شود. وی دچار افسردگی شدید شده‌است و اقدام به خودفروشی می‌کند.
انوش یک جوان ۲۰ ساله‌است که با ظاهر زنانه در جامعه حاضر می‌شود و دوست پسر انوش(علی) نیز از اینکه وی با این ظاهر باشد خوشحال است چون بیان می‌کند این ظاهر باعث می‌شود در خیابان امنیت بیشتری داشته باشند و مورد تمسخر مردم قرار نگیرند. مادر انوش از تغییر جنسیت انوش حمایت می‌کند. وی پس از تغییر جنسیت نام اناهیتا را برای خود انتخاب می‌کند و از این اقدام راضی است و ازدواج می‌کند.
در تمام فیلم این بحث است که هردوی این افراد به شدت خود را از همجنسگرایان جدا می‌دانند و این کار را زشت و ناپسند می‌دانند. در واقع منظور عشاقیان این بوده‌است که افراد زیادی در ایران تنها به خاطر اینکه همجنسگرایی گناه و ناپسند است اقدام به تغییر جنسیت می‌کنند و دلیل اینکه ترنسکشوال بودن در ایران راحت‌تر از همجنسگرا بودن است افراد سعی می‌کنند تا خود را ترنسکشوال معرفی کنند وی احساس کرد با مقایسه زندگی انوش و علی اهمیت نقش خانواده در ایران را می‌توان نشان داد.
منبع: ویکی‌پدیا
شناسنامه فیلم:
جوایز:
نامزد جایزه بهترین فیلم از نظر داوران: جشنواره فیلم ساندس 2008
برنده جایزه teddy: فستیوال فیلم برلین سال 2008
برنده جایزه عفو بین‌الملل: فستیوال فیلم برلین سال 2008
برنده جایزه بهترین فیلم از نگاه داوران: فستیوال فیلم برلین سال 2008
نامزد دریافت جایزه مستند : بیست و یکمین جشنوراه GLADD سال 2010
نامزد دریافت جایزه برنامه اطلاع رسانی: چشنواره Emmy سال 2010
نامزد بهترین فیلم مستند: جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو سال2008
نقد:
بسیاری از تراجنسی‌های ایران با این مستند مخالفند و آن را یکسویه و غیرعلمی می‌دانند. این مستند با این نوشته اغاز می‌شود" همجنسگرایی در ایران غیرقانونی است و مجازات اعدام دارد ولی ترنسکشوالیسم قانونی است و انجام می‌شود."
در این مستند ۲ هدف و نتیجه گیری وجود دارد: ۱. حمایت خانواده‌ها از ترنسکشوالیسم و ترنسکشوال تاثیر به سزایی در زندگی ترنس‌ها دارد و نقش خانواده‌ها بسیار موثر است. ۲. افراد زیادی در ایران تنها به خاطر فرار از این که همجنسگرا خوانده شوند و مجازات شوند اقدام به تغییر جنسیت می‌کنند.
در مورد دوم بحث‌های بسیاری وجود دارد. در مستند بی‌بی‌سی فارسی با عنوان زیر تیغ جنسیت هم تقریبا با همین نگاه به این مساله اشاره شده است.
آنچه در این‌باره حایز اهمیت است این است که با باستن مجاری دسترسی آزاد به اطلاعات علمی روز مجال برای تحقیق افراد همجنسگرا فراهم نیست. در کنار آن روال نسبتن ساده‌تر -به اغلب نقاط دنیا- برای عمل جراحی تغییر جنس این شبهه را می‌تواندبرای افراد همنسگرا ایجاد کند که شاید آنها نیز تراجنسی باشند. دو گانگی این برخورد در ایران تعارض زیادی ایجاد می‌کند. برائت‌جویی از همجنسگرایی به مثابه یک رفتار ناپسند و گناه توسط تراجنسی‌ها و مرزبندی مشخص برای دستیابی به پذیرش اجتماعی و دولتی، امری است که در این قشر از جامعه وجود دارد و می‌تواند حاصل فشارهای مذهبی، سیاسی و اجتماعی باشد. در حالی که چنین رفتاری در میان دگرباشان ایرانی ساکن خارج از ایران حتی زمانی که در ترکیه دوران پناهندگی را سپری می‌کنند بسیار کمرنگ‌تر است.
جنبه دیگری که در این مستند و مستند زیرتیغ جنسیت به آن پرداخته نشده است وضعیت افراد تراجنسیتی (ترنسجندر) در ایران است. این گروه به عنوان یکی از آسیب پذیرترین افراد جامعه دگرباش درون ایران همواره مورد تبعیض قرار می گیرند. از سویی قوانین آنها را در هویتی به غیر از هویتی که وضعیت جسمانی آنها نشان می‌دهد نمی پذیرد و میان آنها با افراد تراجنسی مرزبندی مشخصی وجود دارد. در عین حال از محدودیت‌ها،تبعیض‌ها و آزارهایی که در حق همجنسگرایان روا داشته می‌شوند نیز برخوردارند.پرداختن به وضعیت این گروه به حاشیه رانده‌شده می بایست در اولویت قرار گیرد.
نقد فیلم در صفحه فرهنگ هنر سایت دویچه وله را از اینجا بخوانید.
